Η ΕΚΡΗΞΗ / Α BLAST

Συνέντευξη του Σύλλα Τζουμέρκα για την Έκρηξη / Α Blast στο Αθηνόραμα και τους Χρήστο Μήτση και Γιάγκο Αντίοχο

Στην Έκρηξη όπως και στην πρώτη ταινία σου Χώρα Προέλευσης χρησιμοποιείς τηλεοπτικά ντοκουμέντα. Γιατί κάνεις αυτήν την επιλογή;

Δούλευα για πολλά χρόνια στους Φακέλους στο MEGA. Μετά έκανα κάποια ντοκιμαντέρ που χρησιμοποίησαν πολύ τα επίκαιρα της εποχής. Είναι οπτικά υλικά τα οποία μου αρέσουν. Έχουν μια ευθύτητα και μια αμεσότητα στα πλάνα τους. Επίσης, τα βρίσκω διασκεδαστικά, γιατί την ίδια στιγμή μου φαίνονται αστεία και φθαρτά. Μου αρέσει να τα σαρκάζω και να τα διαστρέφω. Στις ταινίες μου, μάλιστα, τις περισσότερες φορές είναι ψεύτικα, γιατί χρησιμοποιώ άλλο σπικάζ και μπερδεύω τα πλάνα. Είναι μια χαλασμένη χρήση της πραγματικότητας. Σα να χαλάς την ιστορική μνήμη των άλλων.

Η δεύτερη ταινία σου μοιάζει αρκετά με τη πρώτη. Έχουμε κάποιες οικογενειακό-ερωτικές σχέσεις στο κέντρο της αφήγησης από ήρωες που είναι τραυματισμένοι, οι οποίες ξετυλίγονται στην Ελλάδα του σήμερα. Η “σπαστή” αφήγηση και η μετωπική εξιστόρηση είναι επίσης χαρακτηριστικά του σινεμά σου. Είναι σα να θέλεις να μιλήσεις για αυτά που συμβαίνουν γύρω σου εδώ και τώρα.

Αυτό που με ενδιαφέρει περισσότερο είναι να καταγράψω ορισμένες δυναμικές σε αυτό που ζούμε σήμερα. Πιστεύω ότι σε κάθε εποχή υπάρχει ένα κεντρικό θέμα. Για παράδειγμα, όταν κάναμε τη Χώρα Προέλευσης ήταν η σύγκρουση των γενιών, που εκδηλωνόταν με έναν τρόπο πολύ θορυβώδη, θαμπό και άγουρο συνθέτοντας ένα σκηνικό κόλασης. Τώρα, στην Έκρηξη έχουμε μια τελείως διαφορετική εποχή. Έχουμε φάει πολλά χτυπήματα και ο καθένας βρίσκει ένα διαφορετικό τρόπο για να αντιδράσει σε αυτό που του συμβαίνει. Μάλιστα, αυτές οι αποφάσεις είναι συνήθως πολιτικά μη ορθές. Υπάρχει δηλαδή μια έξαρση στους χαρακτήρες και στις ιστορίες τους και αυτό προσπάθησα να πιάσω στην Έκρηξη. Η ταινία έχει μια αίσθηση καθαρτηρίου. Υπάρχει ένα σημείο που πρέπει να καθαρίσεις από το παρελθόν σου για να προχωρήσεις. Αυτό είναι το επόμενο κεφάλαιο για τη χώρα.

Σε σχέση με τους περισσότερους σκηνοθέτες της γενιάς σου κάνεις ένα σινεμά περισσότερο κοινωνικό…

Δεν μπορώ να σου μιλήσω για τους υπόλοιπους Έλληνες σκηνοθέτες γιατί ο καθένας δουλεύει με διαφορετικό τρόπο. Για μένα είναι ζήτημα ιδιοσυγκρασίας. Δεν μου άρεσε ποτέ η παραβολή. Θέλω να συνοψίζω τις κοινωνικές δυναμικές και τα ρεύματα της εποχής στους χαρακτήρες των ταινιών μου. Και αυτό γιατί ένα κοινωνικό ρεύμα φτιάχνεται από χαρακτήρες, την ίδια στιγμή που οι χαρακτήρες υπακούν σε κοινωνικά ρεύματα. Αυτό είναι που κάνει και τις δυο διαδικασίες απρόβλεπτες.

Ποια ήταν λοιπόν η αφορμή για να κάνεις ένα εκρηκτικό κοινωνικό δράμα με πρωταγωνίστρια μια εξεγερμένη γυναίκα;

Προσωπικά, πιστεύω ότι κάποιος κάνει ταινίες επειδή δεν φοβάται και για να μη φοβάται. Στην Έκρηξη το πρώτο πράγμα που γράφτηκε είναι ο καθαρτικός μονόλογος της Μαρίας μπροστά σε μια ομάδα γυναικών. Εκεί καταλάβαμε με τη συν-σεναριογράφο Γιούλα Μπούνταλη ότι έχουμε ένα χαρακτήρα που μπορεί να σηκώσει μια ολόκληρη ταινία. Κάνει κάτι που είναι τόσο ευθύβολο, ασυνήθιστο και την ίδια στιγμή αρθρωμένο… Μου αρέσει ότι οι πράξεις της Μαρίας δεν βρίσκονται έξω από τη συνείδηση. Είναι πράγματα που έχει συνειδητοποιήσει σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μπορεί να τα βάζει στα λόγια της. Δεν πρόκειται απλώς για μια αντίδραση. Είναι μια ηρωίδα που σκέφτεται και παίρνει αποφάσεις. Μετά βρήκαμε το περιβάλλον της και τους ανθρώπους που θα μπορούσε να υποστηρίξει αυτόν τον χαρακτήρα. Αυτό που με ένοιαζε ήταν να βγει ο χαρακτήρας της Μαρίας σε όλο του το θάρρος και σε όλη του την αντίφαση. Για μένα Η Έκρηξη μιλάει για ένα πρόσωπο που οφείλει να περάσει ένα καθαρτήριο, έχοντας συναντήσει το θάρρος στη ζωή του.

Στην ταινία σου είναι έντονες και σαφείς οι πολιτικοκοινωνικές σου αναφορές. Ενώ κάνεις ένα σινεμά σωματικό και ιδιαίτερο, το κοινωνικό περιβάλλον στα φιλμ σου είναι δοσμένο με γλαφυρό τρόπο.

Δεν πιστεύω στη διακριτική περιγραφή του κοινωνικού περιβάλλοντος. Δεν θέλω να σπαταλώ χρόνο σε μια κινηματογραφική αφήγηση για πράγματα που θεωρώ ότι δεν το αξίζουν. Προτιμώ να μιλώ γρήγορα και κυριολεκτικά, μιλώντας στη συνέχεια τα πράγματα που με ενδιαφέρουν. Δεν το φοβάμαι αυτό. Είναι θέμα οικονομίας στην αφήγηση. Γι’ αυτό χρησιμοποιώ, άλλωστε, τα ντοκουμέντα με έναν άμεσο τρόπο. Όσο πιο ωμά χρησιμοποιήσεις αυτά τα οπτικά υλικά, τόσο αυτά διατηρούν το χιούμορ τους και δεν γίνονται μελοδραματικά. Ο μελοδραματισμός πάνω στην πραγματικότητα είναι το χειρότερό μου. Τον βρίσκω ψυχολογικά επικίνδυνο, γιατί πιστεύω ότι κρύβει ένα είδος καταπιεσμένης επιθετικότητας, μεμψιμοιρίας και ναρκισσιστικής αίσθησης ότι είσαι κάτι μικρό και πολύτιμο. Πρόκειται για μια κατάσταση ακριβώς αντίθετη από τη θαρραλέα αντιμετώπιση των πραγμάτων που σε οδηγεί στη δράση.

Γιατί επιλέγεις για δεύτερη φορά να έχεις στο κέντρο της αφήγησής σου μια γυναίκα;

Μου αρέσουν οι γυναικείοι χαρακτήρες. Τους γράφω πιο εύκολα. Συγκεκριμένα στην Έκρηξη ήθελα πολύ συνειδητά να κάνω μια φεμινιστική ταινία. Γιατί για μένα σε μια εποχή που οι νταήδες είναι πολύ της μόδας είναι ξανά εξαιρετικά επείγον να γίνουν φεμινιστικές ταινίες.

Οι σκηνές σεξ είναι πολύ ρεαλιστικές. Είναι κάτι που δεν βλέπουμε σε ελληνικές ταινίες…

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να πεις δραματουργικά μια ερωτική ιστορία. Αυτό που με ενδιέφερε και δουλέψαμε πολύ με τον Βασίλη Δογάνη και την Αγγελική Παπούλια ήταν να πούμε όλη την ιστορία του ζευγαριού μέσα από τις ερωτικές σκηνές. Έτσι φτιάχνεις κατά έναν τρόπο ένα αίσθημα οικειότητας του θεατή με τους χαρακτήρες της ταινίας. Οι σκηνές σεξ δίνουν πολύ περισσότερα πράγματα στο κοινό από μια σειρά από διαλογικές σεκάνς.

Η επιλογή της Αγγελικής Παπούλια στο ρόλο της ταινίας πότε έγινε; Η ταινία φαίνεται να είναι κομμένη και ραμμένη επάνω της…

Μόλις τελειώσαμε το σενάριο μίλησα κατευθείαν με την Αγγελική με την οποία γνωριζόμαστε εδώ και χρόνια. Η επιλογή έγινε, δηλαδή, χωρίς καμία περαιτέρω συζήτηση. Είμαι απίστευτα χαρούμενος που δουλέψαμε μαζί στην Έκρηξη, γιατί η Αγγελική είναι από τους πιο θαρραλέους και συναρπαστικούς ανθρώπους που ξέρω.

Υπάρχει και στις δυο ταινίες σου έντονη η παρουσία της βίας…

Η πιο δύσκολη ερώτηση που μου έχουν κάνει σε φεστιβαλικό Q&A μετά την προβολή της Χώρας Προέλευσης είναι αν είμαι υπέρ της βίας… Το να πεις ότι είσαι υπέρ της βίας είναι ανόητο και ανεύθυνο. Μιλάς για κάτι που αν το υποστείς είναι απόλυτα τρομαχτικό. Από την άλλη, πιστεύω ότι η βία έχει μια δύναμη μεταφυσική. Δεν μπορείς να πεις ότι είναι ένα πράγμα μόνο καλό ή μόνο κακό. Είναι κάτι το οποίο βρίσκεται εκεί. Γι’ αυτό τις περισσότερες φορές εξωθώ τους χαρακτήρες να ασκούν βία χωρίς να κρίνω τις πράξεις τους.

Βέβαια, στη ταινία σου ο θεατής βγάζει συμπεράσματα προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Δηλαδή, στην Έκρηξη μπορείς να ακολουθήσεις και να δικαιολογήσεις περισσότερο τη βία που προέρχεται από την τολμηρή Μαρία, παρά από τον Χρυσαυγίτη γαμπρό της που ερμηνεύει ο Μάκης Παπαδημητρίου.

Μιας και ανάφερες το συγκεκριμένο ζήτημα, δεν χρειάζεται να πούμε ότι είναι απόλυτη ντροπή ότι υπάρχει ένα ναζιστικό κόμμα στην Ελλάδα. Αυτό συμβαίνει και έχει τεράστιο αντίκτυπο στο εξωτερικό. Για μένα το πιο φοβερό είναι αυτό που συνέβαινε για χρόνια στο παρελθόν. Ότι μεγαλώσαμε μέσα σε σπίτια που ήταν γεμάτα αντισημίτες, νταήδες του καφενείου, άνδρες και γυναίκες που έβλεπαν ομοφυλόφιλους και έφτυναν. Αυτές οι συμπεριφορές για μια σειρά από λόγους ημι-νομιμοποιήθηκαν από μια επίσημη πολιτική άποψη. Αυτό είναι κάτι φοβερό εξ αφορμής. Γιατί το ζήτημα είναι το ποιοι είναι τελικά αυτοί οι 440.000 κόσμου που τους ψήφισε και άλλοι τόσοι που θα μπορούσαν να τους είχαν ψηφίσει…

Αθήνα, Οκτώβριος 2014. Διαβάστε περισσότερα στο athinorama.gr →