Η ΕΚΡΗΞΗ / Α ΒLAST

Συνέντευξη του Σύλλα Τζουμέρκα για την Έκρηξη / A Blast στον Εξώστη και τον Πάνο Αχτσιόγλου.

Πώς σου ήρθε η ιδέα να γυρίσεις αυτό το φιλμ;

Tο πρώτο πράγμα που γράψαμε και καταλάβαμε ότι έχουμε μια ταινία, έχουμε έναν ήρωα ταινίας, ήταν ο μονόλογος της ηρωίδας, της Μαρίας, στο κέντρο με τις κακοποιημένες γυναίκες. Εκεί καταλάβαμε ότι εδώ έχουμε έναν χαρακτήρα όπου μπορούμε να σηκώσουμε μια ολόκληρη ταινία και στην ουσία όλο χτίστηκε γύρω από αυτό το σημείο. Η καρδία της ταινίας δηλαδή είναι εκεί.

Είναι δηλαδή και το πρώτο έναυσμα;

Είναι το πρώτο πράγμα που γράφτηκε.

Το οποίο ουσιαστικά παραδίδεται στο τέλος της ταινίας…

Ναι και είναι και η καρδιά του, μετά όλο το υπόλοιπο χτίστηκε γύρω από αυτό.

Αντιμετώπισες κάποιου είδους προβλήματα στα γυρίσματα;

Δεν υπάρχει γύρισμα που να μην έχει προβλήματα. Τα γυρίσματα είναι δύσκολα. Δε θα το έλεγα προβλήματα, υπήρχαν στο γύρισμα κάποιες προκλήσεις. Δηλαδή μια πολύ βασική πρόκληση που είχαμε να αντιμετωπίσουμε είναι ότι τα γυρίσματα ήταν πάρα πολύ δύσκολα σωματικά, ήταν εξαντλητικά σωματικά για τους ηθοποιούς. Επειδή η ταινία έχει αρκετές βίαιες σκηνές με πολύ σωματική δράση, έπρεπε να διατηρήσουμε μια ενέργεια σε όλη τη διάρκεια και δύναμη, αγνοώντας την κόπωση. Με την έννοια ότι όταν ένα γύρισμα έχει σερί πάρα πολύ έντονες σκηνές, είναι σωματικά πάραπολύ επίπονο για όλους όσους συμμετέχουν. Η δεύτερη πρόκληση ήταν, κι αυτό ήταν κάτι που το κοιτούσαμε με την Αγγελική μαζί, να διατηρήσουμε την ηρωίδα σταθερά προκλητική, ενδιαφέρουσα, να μην είναι πολιτικά ορθή, να κρατήσουμε τις σκιές σε σημεία που είναι πιο φωτεινός ο χαρακτήρας, να φτιάξουμε δηλαδή ένα πρόσωπο που να είναι στο ύψος που το είχαμε ονειρευτεί από άποψη απρόβλεπτου και ενδιαφέροντος. Η τρίτη πρόκληση ήταν τα γυρίσματα της καταδίωξης, τα οποία γυρίστηκαν στα Τέμπη με τη μεγάλη βοήθεια του αυτοκινητόδρομου Αιγαίου. Οι άνθρωποι εκεί μας βοήθησαν πραγματικά, δηλαδή αυτό το κομμάτι της ταινίας δεν θα υπήρχε χωρίς τη βοήθειά τους, και ήρθαν και κασκαντέρ από την Ολλανδία. Όλο αυτό το γύρισμα με τα αυτοκίνητα, το τούνελ, τις καταδιώξεις, το οποίο κράτησε και αρκετά για έναν σχετικά μικρό χρόνο ταινίας, με τεράστια δουλειά από πίσω, ήταν τεχνικά μια πρόκληση για εμάς για να το καταφέρουμε. Και για τον διευθυντή φωτογραφίας και για εμένα, τους κασκαντέρ, για όλους μας.

Πώς είναι να δουλεύεις στο φιλμ με ηθοποιούς πρωτοεμφανιζόμενους αλλά και καταξιωμένους, γνωστούς ηθοποιούς όπως η Θέμις Μπαζάκα;

Η αλήθεια είναι ότι για μένα δεν έχει μεγάλη διαφορά. Στην παραγματικότητα δουλεύεις με τη λειτουργία του ηθοποιού, δηλαδή τη δράση, τη φαντασία, τη σωματικότητα, τη φωνή. Το ίδιο πράγμα που κάνεις με έναν ηθοποιό που δεν έχει παίξει, είναι ερασιτέχνης, κάνεις και με τους πιο έμπειρους, την ίδια διαδικασία ακολουθείς και ανάλογα μετά επεμβαίνεις. Είναι μια ζωντανή διάδραση ανάμεσα στον σκηνοθέτη και τους ηθοποιούς.

Γνωρίζω ότι συνυπογράφεις και το σενάριο. Πόσο διαφορετική είναι τελικά η δουλειά ενός σκηνοθέτη από αυτή του σεναριογράφου; Πιστεύεις, να στο θέσω καλύτερα, ότι η ταινία γίνεται πιο προσωπική αν υπογράφεις και το σενάριο;

Νομίζω εκ των πραγμάτων. Δεν μου έχει τύχει ποτέ να γυρίσω σενάριο στο οποίο δεν συμμετέχω. Να σου πω την αλήθεια αποφεύγω να διαβάζω και σενάρια. Σε μία ταινία αφιερώνεις έναν μεγάλο χρόνο της ζωής σου. Για να γίνει μια ταινία πρέπει να ασχολείσαι περίπου τρία χρόνια, κάθε μέρα με αυτό. Χρειάζεται να είναι κάτι το προκλητικό για εσένα, να θες να περάσεις μαζί του καιρό, είτε ως σεναριογράφος, είτε ως σκηνοθέτης, είτε μετά στην επίβλεψη του postproduction. Πρέπει το θέμα να σου δίνει ζωντάνια, κέφι, να είναι μεγαλύτερο από εσένα. Αυτό μ’ αρέσει εμένα, αλλιώς βαριέμαι λίγο.

Θα κατέτασσες το A Blast ως μια πολιτική ή ταξική ταινία;

Και τα δύο είναι. Αυτό που με ενδιαφέρει στα πολιτικά είναι ό,τι αντιλαμβάνομαι ως δυναμικές στα σύνολα. Ένας πολιτικός προσπαθεί να βγάλει από εκεί μέσα τον ανθρώπινο χαρακτήρα και να το θεωρήσει κάτι συμπαγές. Εγώ δεν πιστεύω σε αυτό, πιστεύω ότι είναι απρόβλεπτο όσο οι άνθρωποι που το αποτελούν, οι άνθρωποι που συμμετέχουν σε αυτές τις κοινωνικές δυναμικές. Δηλαδή νομίζω ότι ο χαρακτήρας και η κοινωνική δυναμική αλληλοεπηρεάζονται και κάνει το ένα το άλλο εξαιρετικά απρόβλεπτο. Αυτό κάπως προσπαθώ να το κάνω στις ταινίες. Ο κάθε χαρακτήρας του Blast, της έκρηξης, έχει ένα κομμάτι αυτού που λέμε κοινωνική δυναμική αλλά με έναν απρόβλεπτο τρόπο. Όπως είναι στη ζωή. Και είναι στην πραγματικότητα το αντίθετο του πολιτικού που προσπαθεί να το στενέψει. Η δίκη μου δουλειά, όπως την αντιλαμβάνομαι εγώ, είναι αυτό να το ανοίξω όσο πιο πολύ μπορώ και να το κάνω ελεύθερο, όπως αισθάνομαι ότι είναι οι άνθρωποι.

Μιλώντας τώρα για ανθρώπους, στο A Blast βλέπουμε ένταση, πίεση, στρες. Πόσο τελικά η ανθρώπινη ύπαρξη, οι δομές της ή οι κατασκευές της αντέχουν στους συναισθηματικούς κλυδωνισμούς;

Η αλήθεια είναι ότι δεν αντέχουν. Και αυτό είναι πολύ στο κέντρο της ιστορίας. Οι ήρωες στην πραγματικότητα της ταινίας ξεκινάνε με καλά όνειρα, έχουν τις καλύτερες προθέσεις και αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Όπως η ιστορία εξελίσσεται και τα χρόνια κάπως περνούν στην ταινία, ξυπνούν σε ένα παρόν το οποίο δεν είναι καθόλου αυτό που περιμένανε. Εκεί αρχίζει αυτό που λες ένας συναισθηματικός κλυδωνισμός που είτε μας πιέζει χωρίς να εκφράζουμε τίποτα, είτε μας κάνει να βρούμε έκφραση. Αυτός είναι κάπως ο χαρακτήρας της Μαρίας οπού αυτό που μου αρέσει είναι ότι δεν είναι ένα πρόσωπο που αντιδρά μόνο θυμικά αλλά είναι και εξαιρετικά ενσυνείδητο. Όλες οι αποφάσεις που παίρνει, οι οποίες είναι σε μεγάλο βαθμό μη πολιτικά ορθές, είναι τρομερά ενσυνείδητες, είναι αρθρωμένες και αυτό για εμένα έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία γιατί δίνει ευθύνη στον χαρακτήρα για τις πράξεις του.

Για την έκρηξη, τον κεντρικό θεματικό πυρήνα της ταινίας…Η βία, η αθλιότητα και η απόγνωση, παλεύονται εκ των έσω ή επιζητούν μια έκρηξη, μια ανατίναξη ;

Ο καθένας κάνει το καλύτερο που μπορεί. Καμιά φορά αυτό που είναι καλό για εμάς μπορεί να έχει πολύ μεγάλες συνέπειες στους άλλους. Οι άνθρωποι συνήθως το φοβούνται, υπάρχει ένα μέτρο εκεί πέρα. Κάποιοι το περνούν κι αυτό για εμένα έχει πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Όταν πια δεν σε νοιάζει.

Δηλαδή εσύ πιστεύεις ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση, το ξέσπασμα της πρωταγωνίστριας, η έκρηξη την οποία χαρακτήρισες και πριν ενσυνείδητη, είναι η συνέπεια ή θα μπορούσε να αποδοθεί και ως λύση του προβλήματος;

Για μένα δεν είναι τίποτα από τα δύο. Είναι ο μόνος τρόπος αυτός ο άνθρωπος να ξανά σεβαστεί τον εαυτό του. Και αυτό είναι κάτι το οποίο εγώ τιμώ όπως και αν γίνεται, με οποιονδήποτε τρόπο…

Είπες ότι τιμάς, απλώς καταλαβαίνω ότι μέσα από τη σεκάνς της ιστορίας με τη Χρυσή Αυγή που θα μπορούσες να την χαρακτηρίσεις και ως ξέσπασμα κάποιων ανθρώπων στα δεινά και στα προβλήματα, εκεί οι σκηνές δεν φαίνονται ιδιαίτερα τιμητικές.

Εγώ σου έλεγα πριν για τον γυναικείο χαρακτήρα, την Μαρία, δε σου μιλάω για τους υπόλοιπους χαρακτήρες της ταινίας. Οι άλλοι χαρακτήρες έχουν μια δική τους διαδρομή, η οποία έχει αναλογίες αλλά την ίδια στιγμή είναι κλεισμένη σε ένα μικρονοϊκό σύμπαν γεμάτο φαντασιώσεις και ψευδαισθήσεις. Διαδρομή αντίστροφη από αυτή που εγώ τιμώ. Εγώ τιμώ τη διαδρομή που δεν έχει να κάνει με την ψευδαίσθηση, που συγκρούεται με την ψευδαίσθηση, με ένα αίσθημα μεγαλείου ανόητο, με αυτό που λέμε μίσος για όποιον δεν σου μοιάζει. Είναι το ανάποδο.

Ναι, το είπες εχθές και στο τέλος της ταινίας, ότι τιμάς οποιαδήποτε διαφορετικότητα και συγκεκριμένα μίλησες και για τη σεξουαλική απελευθέρωση.

Αυτό είναι μια άλλη θεματική. Πολύ συχνά το σεξ απεικονίζεται στο σινεμά είτε ως βία, είτε ως φαντασίωση. Εμείς θέλαμε να κάνουμε ακριβώς το ανάποδο. Να είναι το σεξ πάρα πολύ πραγματικό στην ταινία και να είναι μόνο ελευθερία, μόνο καλό.

Και επαναπροσδιορισμό του φύλου όμως έχεις αναφέρει.

Όχι επαναπροσδιορισμό… Ότι είναι δύο χαρακτήρες οι οποίοι τα στερεότυπα του φύλου τους τα κουνάνε, δεν πειθαρχούν σε αυτά. Ούτε ο αντρικός ούτε ο γυναικείος χαρακτήρας της ταινίας. Κι αυτό επίσης μ’ αρέσει πάρα πολύ γιατί το θεωρώ τρομερό στοιχείο ελευθερίας. Αλλά αυτό που είναι πολύ κεντρικό στις ερωτικές σκηνές της ταινίας είναι ότι η ερωτική ιστορία λέγεται μέσα από τη σεξουαλικότητα αλλά αυτή βγάζει μόνο ελευθερία, μόνο καλό. Το σκοτάδι αυτής της υπόθεσης το φέρνει ο γαμπρός αλλά στο κεντρικό ζευγάρι είναι μόνο φως.

Ποιοι πιστεύεις ότι θα μπορούσαν να είναι οι λόγοι για τους οποίους η ταινία σου δεν θα άρεσε σε κάποιον;

Οι ταινίες αν δεν είναι ελεύθερες δεν έχουν νόημα. Δεν κάνεις μια ταινία για να αρέσει σε όλους, κάνεις μια ταινία καταρχάς γιατί την θες εσύ. Αισθάνεσαι ότι κάτι εκεί πέρα έχει δύναμη. Από εκεί και πέρα, όλο το κέφι είναι αυτό, ότι σε κάποιον μπορεί να μην αρέσει, σε κάποιον θα αρέσει, σε άλλον θα αρέσει πάρα πολύ.

Δηλαδή δεν σε ενοχλεί μια κακή κριτική;

Φυσικά με ενοχλεί. Όχι, ενοχλεί δεν είναι λέξη… H βλακεία μόνο μερικές φορές με στεναχωρεί.

Διάβασα ένα σχόλιο για το φεστιβάλ του Λοκάρνο, στα πλαίσια ενός μίνι review της ταινίας. Έγραφε ότι το φιλμ περιέχει σκηνές οι οποίες μπορεί να σοκάρουν κάποιους και συγκεκριμένα μεταφράζοντάς το από τα Ιταλικά, λέει ότι συγκρούεται με τα συναισθήματα, τον συναισθηματισμό.

Ότι μπορεί να πληγώσει την ευαισθησία κάποιων θεατών…

Ναι, μήπως τελικά αυτός ήταν κι ο σκοπός σου;

Να σου πω την αλήθεια υπάρχει ένα είδος ευαισθησίας, πιο κρυφό, το οποίο το σέβομαι και το αγαπάω πολύ. Υπάρχει ένα είδος φωναχτής ευαισθησίας το οποίο περιφρονώ πολύ. Επομένως αν η φωναχτή ευαισθησία ορισμένων πληγώθηκε δε με απασχολεί.

Μου έμοιασε κάποια στιγμή η αντίδραση της πρωταγωνίστριας, ιδιότυπα βέβαια, με την αντίδραση της Nicole Kidman στο Dogville του Trier.

Έχει ενδιαφέρον αυτό που λες … Υπάρχει κάτι κοινό στην ηρωίδα με αυτό που λες, υπάρχει σίγουρα κάτι κοινό. Σε ένα γύρισμα που γίνεται κάποια στιγμή σε αυτούς τους ρόλους και μετά γίνονται συγκρουσιακοί με έναν τρόπο που δεν τον περιμένεις. Άγρια συγκρουσιακοί, χωρίς ιδιαίτερες τύψεις. Ναι, αυτό το μοιράζεται η ηρωίδα.

Ήθελα λίγο στο τέλος να σταθώ, μπορεί να είναι και λίγο κοινότοπη ερώτηση, στο θέμα της κρίσης. Της κρίσης της ελληνικής αλλά από ό, τι κατάλαβα μιλάς και για μια οικουμενική κρίση. Μάλλον, θα ήθελες το φιλμ να προβληθεί στο εξωτερικό όχι μόνο για την ελληνική κρίση αλλά και για μια γενική κρίση που μπορεί να μαστίζει πολλές κοινωνίες, πολλούς θεσμούς…

Στην ταινία επειδή διαδραματίζεται στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία, η κρίση λειτουργεί με έναν τρόπο καταλυτικό στους χαρακτήρες. Εδώ ζούμε, κι αυτό το πράγμα συμβαίνει. Αυτές είναι οι ιστορίες που συμβαίνουν γύρω μας και συμβαίνουν και σε εμάς. Εγώ είμαι χαρούμενος όμως γιατί από τη διαδρομή της ταινίας στο εξωτερικό μέχρι τώρα, η έμφαση είναι πολύ περισσότερο στον χαρακτήρα και στα πολιτικά στοιχεία τα οποία είναι οικουμενικά στην ταινία, δηλαδή δεν έχουν να κάνουν με τα χρακτηριστικά μόνο της κρίσης στην Ελλάδα γιατί το ότι υπάρχουν ριζοσπαστικοποιήσεις διαφόρων ειδών δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο, σε μια συγκεκριμένη πίεση αυτού που λέμε πρώην μεσαίας τάξης προς τα κάτω. Αυτό είναι ένα θέμα το οποίο ακουμπάει όλο τον κόσμο, είναι παντού.

Κάποιο λένε ότι η κρίση έχει κάποια θετικά γιατί μας κάνει να επανεκτιμήσουμε πράγματα ξεχασμένα ή πράγματα στα οποία δεν έχουμε δώσει καμία σημασία τα παλιότερα χρόνια. Το πιστεύεις αυτό;

Κοίταξε να δεις, συνήθως οι άνθρωποι που τα λένε αυτά έχουνε λεφτά! Από εκεί και πέρα, η αλήθεια είναι ότι κανένας δεν προχωράει αν δεν αντιμετωπίζει προκλήσεις στη ζωή του. Αυτό είναι πέρα από την πολιτική. Όταν βρίσκεσαι αντιμέτωπος με μια πρόκληση αναγκαστικά πρέπει να σκεφτείς παραπάνω, να σκεφτείς αλλιώς, να δουλέψεις πιο πολύ. Αυτά είναι καλά πράγματα.

Κλείνοντας, είπες μετά το τέλος της χθεσινής προβολής ότι υπάρχει μια πολύ περίεργη μορφή πίεσης μέσα στην ελληνική οικογένεια κυρίως με το ότι όταν αναγκαζόμαστε να συγκρουστούμε με ανθρώπους τους οποίους έχουμε δίπλα μας, προκειμένου να αλλάξουμε κάποια πράγματα, όλο αυτό μας δημιουργεί έναν ψυχαναγκασμό. Αυτό πιστεύεις ότι είναι τελικά τροχοπέδι, δηλαδή ουσιαστικά περιορίζει την έκφρασή μας, τις πράξεις μας, τον εμπλουτισμό της σκέψης μας; Χρειάζεται αυτό το πράγμα να κοπεί από τη ρίζα; Αναφέρομαι κυρίως στη σχέση της μητέρας της πρωταγωνίστριας με την ίδια.

Δε μου αρέσουν τα θύματα. Αν κάποιος σου κάνει κακό, πρέπει να τον αντιμετωπίσεις. Αν αυτός που σου κάνει κακό είναι η οικογένειά σου πρέπει να αντιμετωπίσεις την οικογένειά σου, αν είναι ο άντρας σου ή ή γυναίκα σου πρέπει να αντιμετωπίσεις τον άντρα σου ή την γυναίκα σου, αν είναι τα παιδιά σου πρέπει να αντιμετωπίσεις τα παιδιά σου, αν είναι ξένοι άνθρωποι, άλλοι πρέπει να αντιμετωπίσεις του άλλους.

Γιατί η ηρωίδα, από ό, τι κατάλαβα στην ουσιαστικότερη σκηνή που έδωσε το έναυσμα για την αρχή της ταινίας, στον μονόλογό της, λέει «θέλω να μιλάω με ξένους»;

Γιατί καμιά φορά αυτό που έχουμε αγαπήσει, είναι αυτό το οποίο μας έχει βουλιάξει στον βάλτο. Το παθαίνουμε αυτό οι άνθρωποι.

Θεσσαλονίκη, 5 Νοεμβρίου 2014. Περισσότερα στο exostis.gr →